Czy każdy tętniak to bomba ?
Wywiad z dr n. med. Adamem Zielińskim, chirurgiem naczyniowym z Centrum Medycznego doktorA opublikowany w Naszym Dzienniku, Dodatek „Szlachetne zdrowie”; nr 124(3141)
Co rozumiemy pod pojęciem tętniaka i jakiej specjalności lekarze zajmują się ich leczeniem oraz ewentualnym operowaniem?
Tętniakiem nazywamy odcinkowe poszerzenie tętnicy powstałe w wyniku zmian zwyrodnieniowych w jej ścianie. Proces poszerzania tętnicy postępuje często stopniowo, prowadząc w konsekwencji do pęknięcia tętniaka, co jest głównym powikłaniem tej choroby. Tętniaki mogą tworzyć się w każdym odcinku aorty, jej gałęzi, w innych tętnicach obwodowych oraz mózgowych. Występują w obrębie różnych narządów, a ich leczeniem i operowaniem zajmują się lekarze różnych specjalności. Tętniaki mózgu operują neurochirurdzy, serca – kardiochirurdzy, a tętniaki występujące w obrębie klatki piersiowej, jamy brzusznej i kończyn – chirurdzy naczyniowi.
Czy prawdą jest, że tętniak to taka bomba zegarowa w naszym organizmie, a chirurg to saper, który powinien ją rozbroić?
Dość często porównuje się tętniaka do bomby zegarowej siejąc czasami wśród pacjentów nieuzasadniony strach. Prawdą jest, że wiele tętniaków niesie ze sobą ryzyko powikłań np. w postaci pęknięcia połączonego często ze śmiertelnym krwotokiem, ale wiele jest takich, które mają niewielkie rozmiary i trzeba je ewentualnie obserwować, bo nie są na tyle groźne aby doszło do operacji.
A kiedy pacjentów z tętniakiem należy operować?
Wtedy, gdy wielkość tętniaka przekracza pewną określoną wartość Średnica tętniaków, które się operuje jest uzależniona od ich umiejscowienia. Inna będzie dla tętniaków aorty piersiowej, inna dla tętniaków aorty brzusznej a jeszcze inna dla tętniaków tętnicy podkolanowej.
Na czym polega operacja tętniaka?
Zależy to od wielu czynników. Najogólniej mówiąc należy dążyć do wyłączenia tętniaka z krążenia, tak aby zlikwidować przepływ krwi przez tętniak i wykluczyć działanie ciśnienia na jego ścianę. Można to zrobić metodą wewnątrznaczyniową, umieszczając sztuczne naczynie (protezę naczyniową) wewnątrz tętniaka powyżej i poniżej jego początku i końca. Po operacji tętniak zostaje w organizmie, jednak nie płynie przez niego krew. Ta metoda polecana jest szczególnie u osób z licznymi obciążeniami chorobowymi. Innym sposobem operacji jest klasyczny sposób zaopatrzenia tętniaka czyli wycięcie go i zastąpienie sztucznym naczyniem (protezą naczyniową).
Co jest głównym czynnikiem powodującym powstawanie tętniaków aorty piersiowej, brzusznej czy tętniaków tętnicy podkolanowej?
Głównym czynnikiem prowadzącym do przyśpieszenia tempa powiększania się tętniaków i rozwarstwienia ściany, co może prowadzić do poszerzenia światła naczynia, jest nie leczone nadciśnienie tętnicze. Czynnikami odpowiedzialnymi za powstanie zmian tętniakowych w naczyniu tętniczym są zmiany w składzie struktur budujących ścianę tętnicy. Tętniak może powstać też w wyniku silnego, tępego urazu klatki piersiowej, np. podczas wypadku samochodowego.
Jakie objawy świadczą o chorobie, co nas powinno zaniepokoić i skłonić do wykonania badań?
Objawami nasuwającymi podejrzenie obecności tętniaka aorty piersiowej mogą być m.in. częste bóle zamostkowe nie związane z wysiłkiem, duszność, kaszel, krwioplucie. Powiększające się tętniaki aorty brzusznej mogą powodować objawy takie jak: przesadne uczucie pełności po jedzeniu, bóle okolicy krzyżowo-lędźwiowej czy bóle brzucha o nieokreślonym charakterze. Tętniaki tętnicy podkolanowej powodują niekiedy dyskomfort i ból nóg. Widocznym objawem może być tętniący guz pod kolanem.
Jakie badania można wykonać, aby wykluczyć chorobę tętniaka lub wcześnie go wykryć?
Bardzo przydatnym badaniem do rozpoznania tętniaka aorty brzusznej jest ultrasonografia. Badanie USG jamy brzusznej powinno odpowiedzieć na pytanie, jaka jest średnica tętniaka i jak jest on usytuowany względem tętnic nerkowych. W przypadku trudności w ocenie średnicy tętniaka zaleca się tomografię komputerową, a najwięcej informacji niezbędnych do podjęcia leczenia operacyjnego daje nowoczesna odmiana tomografii zwana spiralną tomografią komputerową. W przypadku tętniaka aorty piersiowej pierwszym badaniem może być także badanie RTG. Rozpoznanie tętniaka w tętnicy podkolanowej ustala się najczęściej na podstawie badania klinicznego oraz badań dodatkowych takich jak USG oraz angiografia czyli badanie kontrastowe tętnic.
Czy tętniaki są dziedziczne?
Nie ma jednoznacznego potwierdzenia w badaniach, że tętniak jest dziedziczny. Jednak osoby, których bliscy mieli tętniaka są w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania.
Obecnie coraz częściej słychać o tętniakach. Ponoć stały się one w ostatnich latach szczególnym problemem w chirurgii. Z czego to wynika?
Być może, mają na to wpływ bardzo dokładne metody diagnostyki obrazowej, umożliwiające wcześniejsze ich wykrywanie. Znaczna część operowanych tętniaków jest zresztą rozpoznawana przypadkowo, podczas badań diagnostycznych dotyczących innych narządów. Jednak ciągle wielu pacjentów dowiaduje się, że ma tętniaka w momencie gdy ten pęknie.
Ile osób umiera z powodu pęknięcia tętniaka?
Przyjmuje się, że 30- 80 proc. chorych, u których dojdzie do peknięcia tetniaka umiera z powodu krwotoku i innych powikłań. Znacznie lepsze rokowanie mają pacjenci, którzy zostali poddani operacji wcześniej, przed pęknięciem.
Czy są w Polsce badania przesiewowe w kierunku wcześniejszego wykrycia tętniaków?
Obecnie w Polsce, ale i na całym świecie, trwa dyskusja na ten temat – czy w pewnej grupie wiekowej takie badania są uzasadnione.
Co więc pozostaje pacjentom, którzy chcą zmniejszyć ryzyko powstania tętniaków w swoim organizmie czy też wykryć ich na tyle wcześnie, aby zapobiec ich powikłaniom?
Przede wszystkim należy wykonywać okresowe kontrolne badania. Osoby będące w grupie ryzyka a więc te, u których w bliskiej rodzinie stwierdzono tętniaka powinny częściej wykonywać badania w tym kierunku. Trzeba stosować profilaktykę zachorowania na nadciśnienie tętnicze, a jeżeli już się ono pojawi chory powinien je kontrolować i leczyć. W momencie gdy istnieje nawet cień podejrzenia odnośnie występowania tętniaka nie wolno lekceważyć swoich obaw i udać się do lekarza. Ja ze swojej strony również służę pomocą.
Wywiad z dr n. med. Adamem Zielińskim, chirurgiem naczyniowym z Centrum Medycznego doktorA opublikowany w Naszym Dzienniku, Dodatek „Szlachetne zdrowie”; nr 124(3141)